Kỳ thi năng lực tiếng Nhật JLPT (Japanese Language Proficiency Test) là một trong những kỳ thi quốc tế có số lượng thí sinh người Việt tham gia đông đảo nhất trong vòng một thập kỷ qua. Mỗi năm, hàng chục nghìn thí sinh tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Huế, và nhiều địa phương khác đăng ký dự thi ở các cấp độ từ N5 đến N1. Xu hướng học tiếng Nhật gắn liền với nhu cầu du học, xuất khẩu lao động và làm việc tại các doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam, khiến kết quả JLPT trở thành một thước đo quan trọng.
Tuy nhiên, không chỉ dừng ở việc “đỗ hay rớt”, xu hướng điểm thi JLPT của thí sinh Việt Nam trong nhiều năm gần đây phản ánh rõ nét sự thay đổi trong phương pháp học, chiến lược ôn tập và cả những bất cập trong việc tiếp cận ngôn ngữ. Để có cái nhìn toàn diện, bài viết này phân tích dựa trên số liệu thống kê, báo cáo từ tổ chức JLPT, ý kiến của chuyên gia giảng dạy tiếng Nhật, đồng thời đặt trong bối cảnh so sánh với các quốc gia khác trong khu vực.
Xu hướng đăng ký thi JLPT tại Việt Nam
Trong vòng 10 năm trở lại đây, số lượng thí sinh đăng ký JLPT tại Việt Nam tăng đều qua từng kỳ thi. Nếu như giai đoạn 2010 – 2012, số lượng thí sinh tập trung chủ yếu ở cấp độ N4 và N5 thì từ năm 2015 trở đi, N3 và N2 trở thành hai cấp độ có số lượng đăng ký cao nhất. Điều này phản ánh sự thay đổi trong mục tiêu học tiếng Nhật của người Việt.
Ở cấp độ N5 và N4, đa phần thí sinh là học sinh, sinh viên mới bắt đầu học tiếng Nhật, hoặc người có ý định tham gia chương trình thực tập sinh tại Nhật Bản. Trong khi đó, N3 được coi là “bước đệm” quan trọng, đặc biệt cần thiết cho những người muốn làm việc tại các công ty Nhật trong nước. N2 và N1 lại là đích đến của những người theo đuổi con đường học thuật, hoặc tìm kiếm công việc chuyên môn tại Nhật Bản.
Thống kê của các kỳ thi gần đây cho thấy, khoảng 50% thí sinh Việt Nam tập trung vào N3 và N2. Đây cũng chính là hai cấp độ có tỷ lệ đỗ dao động nhiều nhất, phản ánh sự chênh lệch rõ rệt về phương pháp và chất lượng học tập.
Tỷ lệ đỗ JLPT của thí sinh Việt Nam: Sự khác biệt giữa các cấp độ
Khi phân tích kết quả JLPT của thí sinh Việt Nam, các chuyên gia nhận định có sự khác biệt lớn giữa từng cấp độ. Ở N5, tỷ lệ đỗ thường đạt từ 60 – 70%. Con số này khá cao bởi đề thi tập trung vào kiến thức cơ bản, dễ tiếp cận. Tuy nhiên, càng lên cao, tỷ lệ đỗ càng giảm.
Với N3, tỷ lệ đỗ trung bình chỉ khoảng 35 – 40%. Đây là cấp độ nhiều thí sinh lựa chọn nhưng cũng là “rào cản” lớn. Điểm yếu phổ biến nhất nằm ở phần nghe hiểu và đọc hiểu, khi nhiều người học chủ yếu tập trung vào ngữ pháp và từ vựng mà bỏ qua kỹ năng tiếp nhận ngôn ngữ trong ngữ cảnh thực tế.
Ở N2, tỷ lệ đỗ chỉ dao động khoảng 25 – 30%. Đây là cấp độ được xem là “ngưỡng cửa” để thí sinh có thể xin học bổng hoặc công việc yêu cầu tiếng Nhật. Sự khó khăn nằm ở việc đề thi không chỉ kiểm tra kiến thức ngôn ngữ mà còn đánh giá khả năng phân tích văn bản, xử lý thông tin, kỹ năng đọc hiểu phức tạp.
N1 – cấp độ cao nhất – có tỷ lệ đỗ tại Việt Nam chưa đến 15%. Số lượng thí sinh đăng ký ít hơn, chủ yếu là giảng viên, phiên dịch viên chuyên nghiệp hoặc những người có thời gian dài học tập, sinh sống tại Nhật Bản. Tuy nhiên, con số này cũng cho thấy rằng JLPT N1 vẫn là một thử thách không hề dễ dàng đối với đa số người học.
Phân tích điểm trung bình theo từng kỹ năng
Đi sâu vào cấu trúc đề thi JLPT, kết quả của thí sinh Việt Nam thường có sự chênh lệch rõ rệt giữa ba kỹ năng chính: từ vựng – ngữ pháp, đọc hiểu, và nghe hiểu.
Ở phần từ vựng – ngữ pháp, nhiều thí sinh đạt điểm khá cao, đặc biệt là những người học theo lộ trình truyền thống với trọng tâm là ghi nhớ mẫu câu và làm bài tập. Điểm trung bình ở kỹ năng này thường cao hơn so với hai kỹ năng còn lại.
Ngược lại, phần đọc hiểu và nghe hiểu lại là “điểm yếu” chung. Với đọc hiểu, khó khăn lớn nhất nằm ở việc xử lý tốc độ và dung lượng văn bản. Thí sinh Việt Nam thường mất nhiều thời gian cho một bài đọc dài, dẫn đến thiếu thời gian cho các phần còn lại. Với nghe hiểu, hạn chế về khả năng nắm bắt ngữ điệu, tốc độ nói tự nhiên của người Nhật khiến nhiều thí sinh mất điểm. Các chuyên gia nhận định, điều này xuất phát từ việc phần lớn người học tiếng Nhật ở Việt Nam chưa có đủ môi trường giao tiếp thực tế, và vẫn dựa nhiều vào sách vở.
Xu hướng này phản ánh một thực tế rằng việc học tiếng Nhật ở Việt Nam vẫn mang tính “thi cử” nhiều hơn “giao tiếp”, dẫn đến sự mất cân đối trong năng lực.
So sánh kết quả JLPT của Việt Nam với các nước trong khu vực
Nếu đặt trong bối cảnh khu vực Đông Nam Á, kết quả JLPT của thí sinh Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với Thái Lan, Indonesia và Philippines. Các quốc gia này đều có số lượng thí sinh đông, nhưng tỷ lệ đỗ N2 và N1 còn thấp. Trong khi đó, những nước có truyền thống học tiếng Nhật lâu dài như Trung Quốc hoặc Hàn Quốc thường đạt tỷ lệ đỗ cao hơn hẳn.
Một nguyên nhân được chỉ ra là hệ thống đào tạo tiếng Nhật ở Việt Nam chưa thực sự đồng đều. Phần lớn học viên tập trung tại các thành phố lớn, trong khi ở các tỉnh, việc học còn phụ thuộc nhiều vào tài liệu tự học và thiếu giáo viên bản ngữ. Ngoài ra, văn hóa nghe nhìn tiếng Nhật chưa phổ biến rộng rãi như ở Hàn Quốc, nơi người học có thể tiếp xúc nhiều hơn với phim ảnh, chương trình truyền hình Nhật Bản.
So sánh này cho thấy, để cải thiện kết quả JLPT, Việt Nam cần tăng cường các hoạt động trải nghiệm ngôn ngữ, đồng thời xây dựng môi trường học tập thực tiễn hơn thay vì chỉ dựa vào lý thuyết.
Ý kiến chuyên gia: Nguyên nhân chính và giải pháp
Theo nhiều giảng viên tiếng Nhật, có ba nguyên nhân chính dẫn đến xu hướng điểm JLPT của thí sinh Việt Nam vẫn còn hạn chế.
Thứ nhất, phương pháp học truyền thống nặng về ghi nhớ ngữ pháp và từ vựng, trong khi kỹ năng nghe và đọc hiểu không được rèn luyện tương xứng. Hệ quả là khi bước vào các cấp độ cao, thí sinh dễ bị “choáng ngợp” trước lượng kiến thức lớn và yêu cầu xử lý ngôn ngữ trong thời gian ngắn.
Thứ hai, thời gian ôn luyện chưa đủ dài. JLPT là kỳ thi đòi hỏi quá trình tích lũy nhiều năm, nhưng nhiều thí sinh chỉ học cấp tốc trong vài tháng trước kỳ thi. Điều này dẫn đến kiến thức thiếu hệ thống, khả năng phản xạ ngôn ngữ chưa đủ vững.
Thứ ba, môi trường sử dụng tiếng Nhật tại Việt Nam còn hạn chế. Ngoài lớp học, phần lớn học viên ít có cơ hội thực hành giao tiếp, nghe người bản ngữ nói chuyện, hay tiếp xúc với văn hóa Nhật một cách thường xuyên.
Để khắc phục, chuyên gia khuyến nghị: Người học cần thay đổi chiến lược học tập, chú trọng hơn vào kỹ năng nghe – đọc, kết hợp việc học qua phim ảnh, podcast, tin tức tiếng Nhật. Đồng thời, nên phân bổ thời gian ôn luyện dài hạn, ít nhất từ 6 – 12 tháng cho một cấp độ. Việc tham gia các câu lạc bộ tiếng Nhật, giao lưu với người bản ngữ cũng là giải pháp giúp nâng cao năng lực toàn diện.
Xu hướng mới: Ứng dụng công nghệ trong ôn luyện JLPT
Một điểm đáng chú ý trong vài năm gần đây là sự xuất hiện của các nền tảng học tiếng Nhật trực tuyến, cho phép thí sinh rèn luyện kỹ năng một cách chủ động và đa dạng. Ứng dụng học qua phim hoạt hình, game hóa bài học, hoặc hệ thống luyện đề online đã trở thành công cụ hữu ích.
Thống kê từ một số trung tâm tiếng Nhật tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh cho thấy, nhóm thí sinh sử dụng song song tài liệu truyền thống và nền tảng trực tuyến có xu hướng đạt điểm cao hơn ở phần nghe hiểu. Nguyên nhân là do việc tiếp xúc thường xuyên với tiếng Nhật tự nhiên qua video, audio giúp cải thiện khả năng nắm bắt tốc độ nói nhanh.
Điều này cho thấy, xu hướng ôn thi JLPT tại Việt Nam trong tương lai sẽ ngày càng gắn liền với công nghệ. Sự kết hợp giữa học truyền thống và công cụ hiện đại có thể giúp nâng cao tỷ lệ đỗ, đặc biệt ở các cấp độ N2 và N1.
Xu hướng điểm JLPT của thí sinh Việt Nam trong nhiều năm qua phản ánh bức tranh đa chiều về việc học tiếng Nhật: số lượng đăng ký tăng nhanh, nhưng tỷ lệ đỗ ở các cấp độ cao vẫn còn hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu nằm ở phương pháp học chưa cân đối, thời gian ôn luyện ngắn và môi trường thực hành hạn chế.
Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của công nghệ và nhu cầu ngày càng cao từ thị trường lao động, xu hướng học tiếng Nhật tại Việt Nam đang có những thay đổi tích cực. Nếu thí sinh biết kết hợp phương pháp học truyền thống với công cụ hiện đại, đồng thời rèn luyện kỹ năng nghe – đọc một cách thực tế hơn, chắc chắn kết quả JLPT trong tương lai sẽ có sự cải thiện đáng kể.
Với những phân tích trên, có thể khẳng định rằng JLPT không chỉ là kỳ thi đánh giá năng lực ngoại ngữ, mà còn phản ánh chất lượng giáo dục tiếng Nhật tại Việt Nam. Sự tiến bộ trong điểm số và tỷ lệ đỗ sẽ là thước đo quan trọng cho quá trình hội nhập và hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản trong những năm tới.
